દર વર્ષે જેઠ મહિનાની અસહ્ય ગરમી વચ્ચે આવે છે એક ખાસ સમયગાળો, જેને હિન્દુ ધર્મમાં “નૌતપા” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. નૌતપા એટલે નવ દિવસનો એવો તપતો સમયજવર છે, જેમાં પૃથ્વી પર સૂર્યની ઊર્જા અત્યંત તીવ્ર હોય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન તાપમાન રેકોર્ડ તોડી નાખે તેવી સ્થિતિ સર્જાતી હોય છે.
આ વર્ષે નૌતપા ક્યારે છે?
હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, આ વર્ષે નૌતપાની શરૂઆત 25 મેથી થશે અને તે 8 જૂન સુધી રહેશે. જોકે સમગ્ર પંદર દિવસના અંતર્ગત ઉનાળાની અસર જોવા મળે છે, પરંતુ શરૂના પ્રથમ 9 દિવસ ખૂબ જ તીવ્ર અને અસહ્ય ગરમી સાથે પસાર થાય છે. આ પહેલાંથી જ લોકો પોતાના જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને ગરમીથી બચવાનો પ્રયાસ કરે છે.
નૌતપા શું છે?
નૌતપા એ એવો સમયગાળો છે, જ્યારે સૂર્ય રોહિણી નક્ષત્રમાં પ્રવેશ કરે છે. વર્ષ 2025માં, સૂર્ય 25 મેના રોજ સવારે 3:27 કલાકે રોહિણી નક્ષત્રમાં પ્રવેશ કરશે અને ત્યારબાદ 15 દિવસ સુધી તે તેમાં રહેશે. આ સમય દરમિયાન સૂર્યના કિરણો પૃથ્વી પર સીધા અને તેજ ગતિથી પડે છે, જેના કારણે તાપમાન વધુ રહે છે અને હિટવેવ જેવી પરિસ્થિતિઓ સર્જાય છે.
નૌતપા અને જ્યોતિષ શાસ્ત્ર
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર, જ્યારે સૂર્ય રોહિણી નક્ષત્રમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે આકાશમાં સૂર્ય અને શુક્રનું મિલન થાય છે. રોહિણી નક્ષત્રનો સ્વામી ગ્રહ શુક્ર છે અને તેને સૂર્યનો શત્રુ ગણવામાં આવે છે. આ બંને એકસાથે આવતા, પૃથ્વી પર સૂર્યની ઊર્જા વધુ અસરકારક અને તીવ્ર બની જાય છે. શાસ્ત્રોમાં માન્યતા છે કે આ સમયગાળામાં સૂર્ય પૃથ્વી સાથે સૌથી નજીક હોય છે, જેના કારણે ગરમી પોતાની ચરમસીમા પર પહોંચી જાય છે.
નૌતપામાં થતી અસર
નૌતપા દરમિયાન વધુ ગરમીને કારણે:
-
દિવસની વચ્ચે તાપમાન 45°Cથી વધુ પણ જઈ શકે છે
-
પાણીની તીવ્ર ઓટ, ડીહાઇડ્રેશન અને લૂ લાગવાની શક્યતા વધી જાય છે
-
વૃક્ષો, પશુઓ અને માનવજીવન પર સીધી અસર થાય છે
-
ખેતી અને પાણીના સ્તરે પણ આ સમયગાળો અસરકારક હોય છે
નૌતપામાં કેવી રીતે બચાવ કરવો?
નૌતપાની તીવ્ર ગરમીથી બચવા માટે નીચેના ઉપાયો取り અપનાવા જેવાં છે:
-
ઠંડા પીણાંનું સેવન કરો – جیسے લીંબૂ પાની, છાસ, કેરીનું પાણું વગેરે.
-
ઘર બહાર જવાનું ટાળો, ખાસ કરીને બપોરના 12થી 3 વાગ્યા વચ્ચે.
-
તળિયાની વસ્તુઓ અને ભારે ખોરાકથી દૂર રહો.
-
સૂતિ કપડાં પહેરો અને શરીરને ઢાંકી રાખો.
-
** reguler પાણી પીતા રહો**, ભલે તરસ ન લાગે.
નિષ્કર્ષ:
નૌતપા માત્ર એક ઋતુગત ઘટના નથી, પરંતુ એક એવો સમયગાળો છે જે આપણને પ્રકૃતિની તીવ્રતાની અનુભૂતિ કરાવે છે. આ સમયે ધ્યાન અને સાવચેતી રાખવી ખૂબ જરૂરી છે, જેથી સ્વાસ્થ્ય પર કોઈ નકારાત્મક અસર ન થાય.
તો, આવો આપણે પણ આ વખતે નૌતપામાં સજાગ રહીને સ્વસ્થ અને સુરક્ષિત રહેવાનો સંકલ્પ કરીએ.